Нийгэм
・Нийтэлсэн:
Мэргэн охин
・
2016 01 сар 07
・ 2
Би хожим нас өндөр болохоороо тэтгэвэр авна гэж нийгмийн даатгал төлдөг. Хэзээ нэг өдөр бие өвдөж чилээрхвэл эмнэлгийн тусламж авна хэмээн найдаж, эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэл суутгуулдаг юм.
Цэнхэр, улаан ийм хоёр “тасалбар”-тай хүн, би. Харин насаараа махийж, олсон хэдээсээ нийгмийн даатгалд хуримтлууллаа ч үр ашгийг нь хүртэж чадалгүй өнхрөөд унах вий гэхээс хачин их эмээнэ.
Ард иргэд нь төрөө санхүүжүүлдэг, төр нь иргэнээ мөлждөг, ийм л тогтолцоотой нийгэмд бид хөгжил дэвшил ярин хэдэн ч жарныг элээв дээ, хөөрхий.
Тэгвэл саяхнаас иргэнийхээ төлөө “үйлчлэх” хэд хэдэн хууль шинээр төрж, монголчуудын магнай тэнийх шиг. Гэхдээ “Монголын хууль гурав хоног” болчихгүй л бол шүү дээ.
Бидний ажил, амьдрал, эрүүл байхтай хамгийн их хамаатай даатгалын багц хуулиуд эхнээсээ шинэчлэн батлагдаж, зарим нь өнгөрсөн оноос, хэсэг нь одооноос үйлчилж эхлээд байгаа.
Тодорхой эрхэлсэн ажилтай иргэдийн цалингаас 10, ажил олгогчоос 10 хувь буюу таны нийт цалингийн 20 хувь нь нийгмийн даатгалд төвлөрдөг. Цалингаас шимтгэсэн 20 хувийн 14 нь тэтгэврийн, нэг нь тэтгэмжийн, дөрөв нь эрүүл мэндийн, нэг нь ажилгүйдлийн санд төвлөрдгийг та мэдэх үү.
Нийгмийн даатгалын сан цаашаа тэтгэвэр, тэтгэмж, эрүүл мэнд, ажилгүйдэл, үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалах өвчний даатгалын сан гэж задардаг. Бидний амьд явах нь цэнхэр, амьдралын баталгаа нь тэр жижигхэн улаан дэвтрээс хамааралтай байдаг учир нь энэ.
Тэгвэл Монгол Улсын бүх иргэнийг даатгалд хамруулж, эрүүл мэндийн хувьд эрсдэлд орсонд нь тусламж үзүүлэх зорилготой Иргэний эрүүл мэндийн тухай хуулийг 2015 оны нэгдүгээр сарын 29-нд шинэчлэн найруулж, баталснаар даатгуулагчид янз бүрийн хөнгөлөлт, урамшуулал эдлэхээр болов.
Шинэ хуулийн зарим заалтыг өнгөрсөн долдугаар сарын 1-нээс, заримыг нь энэ оны нэгдүгээр сараас мөрдөж буй. Өмнө нь бид танил талаа царайчлан улсын эмнэлгүүдээс арайхийн тусламж, үйлчилгээ авдаг байсан цаг ард хоцорсон.
Хэн ч бай эмнэлгээ өөрөө сонгон үйлчлүүлж, илүү төлсөн мөнгөө эргүүлэн авах, эсвэл дараа төлөх эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлдээ шилжүүлэх, тусламж, үйлчилгээндээ зарцуулж буй мөнгөө өөрөө хянах гээд олон эрх эдлэх болов.
Харин одоо эмч нар харилцаагаа, эмнэлгийн байгууллагууд менежментээ өөрчилж, даатгуулагчдаа татах гэж чармайх үлдлээ.
Өмнө нь долоон төрлийн тусламж, үйлчилгээний зардлыг даатгалаас санхүүжүүлдэг байсан бол үүнийг 11 болгон нэмэгдүүлснээр нийгмийн зарим бүлгийн даатгуулагчдын шимтгэлийн хувь хэмжээг нэмэгдүүлсэнд иргэд бухимдах боллоо.
Тодруулбал, идэвхтэй ажил эрхэлдэг хүмүүсийг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр тооцоод үзэхэд л эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлд жилдээ 198 мянган төгрөг төлж байгаа.
Гэтэл тодорхой эрхэлсэн ажилгүй, зорилтот буюу эрсдэлтэй бүлгийн иргэд сард 670, жилд 8040 төгрөг төлдөг хэрнээ даатгалын сангаас төлсөн мөнгөнөөсөө илүү тусламж, үйлчилгээ авдаг болохыг ХАХНХЯ-ныхан хэлсэн.
Мөнгөний ялгаа ийм их байсныг болиулж, хөдөлмөр идэвхтэй эрхлэгчид цалингийнхаа хэмжээнээс хамаараад дөрвөн хувиас ихгүй хэмжээний шимтгэл (хоёр хувийг нь өөрөө, үлдсэнийг нь ажил олгогч байгууллагаас) төлөхөөр болсон.
Тэгвэл 0-18 насныхны даатгалыг төрөөс хариуцахдаа сард 670 төгрөг өгдөг байсныг өөрчилж, хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний нэгээс доошгүй хувь буюу 1920 төгрөг болгож нэмэгдүүллээ.
МСҮТ-ийн суралцагч нар даатгалын шимтгэлээ өөрсдөө төлдөг байхад их, дээд сургуулийн өдрийн ангийн оюутнууд төрөөс гаргуулдаг байсныг болиулж, 1920 төгрөг болгож, өөрсдөөс нь авахаар шийдвэрлэсэн.
Мөн тэтгэврээс өөр орлогогүй ахмадууд, хүүхдээ асарч буй эхчүүд нэг хүүхэдтэй бол хоёр, ихэр бол гурван нас хүртэл нь эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийг нь төр төлдөг нь янзаараа.
Нийгмийн халамжийн дэмжлэг, тусламж зайлшгүй шаардлагатай өрхийн гишүүд, эмзэг бүлгийнхэн, цэргийн алба хаагчдын эрүүл мэндийн даатгалыг төр хариуцдаг хэвээрээ.
Гэхдээ шимтгэлийг нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний хоёр хувь болгон нэмэгдүүлсэн. Ажилгүй хүмүүс, малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийнхийг мөн нэмэгдүүлж, сард 3840, жилд 46080 төгрөг байхаар шийдвэрлэв.
Иргэний эрүүл мэндийн даатгалын тухай хууль ийн “нөмрөгөө” сольж, иргэдэд ивээлээ өгөх нь. Харин Нийгмийн даатгалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт ороогүй ч иргэдэд ашигтай нэлээд ажил хийгээд байгаа.
Хувийн компаниуд ажилтнуудынхаа цалинг нууж дарагдуулан, шимтгэлийг үнэнхүү багаар, эсвэл огт төлдөггүй байсан нь Эдийн засгийн ил тод байдлыг хангах тухай хуулиар ил болж, улсын даатгалын санд одоогоор 2.4 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрөөд байна.
Мөн гадаадад ажиллаж, амьдардаг иргэдээ нийгмийн сайн дурын даатгалд хамруулж, шимтгэлийг нь цахимаар авч эхэлсэн гээд чихэнд чимэгтэй мэдээ байна.
О.БАТ-УНДРАХ
АЛБАНЫ ХҮНИЙ ҮГ
Б.БАТЖАРГАЛ: 1257 ажил олгогч 11 тэрбум төгрөгийн цалингийн сангаа ил болгосон
Хувийн компаниуд ажилчдынхаа нийгмийн даатгалын шимтгэлийг алдаг оног тушаадаг, зарим нь бүр огт төлдөггүй. Эдгээр байгууллага хуулийн дагуу хариуцлага хүлээдэг ч тэднийг нэг бүрчлэн шалгах боломж байдаггүй.
Тэгвэл Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийг 2015 оны наймдугаар сарын 7-нд баталж, энэ хүрээнд ажил олгогч ямар нэгэн алданги, торгууль төлөхгүй, захиргааны хариуцлага хүлээхгүйгээр ажилчдынхаа даатгалын шимтгэлийг төлөх боломжтой болсон.
Энэ талаар НДЕГ-ын Нийгмийн даатгалын бодлогын хэрэгжилтийн газрын ахлах мэргэжилтэн Б.Батжаргалтай ярилцлаа.
-Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хууль хэр хэрэгжиж байна вэ. Үр дүн гарч байна уу?
-Хуульд нийт таван агентлаг хамрагдаж буйн нэг нь манайх. Одоогоор хууль хэрэгжүүлэхэд ямар нэгэн хүндрэл бэрхшээл гараагүй. 21 аймаг, нийслэлийн харьяа хэлтсүүдтэйгээ гэрээ байгуулан, холбогдох бүх программ хангамж дээр ажиллаж байна.
Тухайн жилүүдэд хөдөлмөрийн болон, хөлсөөр, ажил гүйцэтгэх гэрээгээр хөдөлмөр эрхэлж байсан, одоо ажиллаж байгаа ажилтнуудаа даатгуулаагүй компаниудыг уг хуульд хамруулж байгаа.
2015 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ний байдлаар аймаг, дүүргийн Нийгмийн даатгалын хэлтэст нийт 1257 ажил олгогч тайлангаа шинээр ирүүлснээс 174 нь нийгмийн даатгалд огт бүртгэлгүй байсан.
Дээрх аж ахуйн нэгжүүд нийт 3290 даатгуулагчийн шимтгэлийг нөхөн төлсөн байна. Өөрөөр хэлбэл, тэд нийт 11 тэрбум төгрөгийн цалингийн сангаа ил болгож, 2.4 тэрбум төгрөгийн шимтгэл төлсөн.
Хэрвээ хууль батлагдаагүй байсан бол 2.4 тэрбум төгрөгийн шимтгэлийг аж ахуйн нэгжүүдээр төлүүлж, тэдэнд 1.2 тэрбум төгрөгийн алданги ногдуулж, хариуцлага тооцох байлаа.
-Хуулийг хэдий хугацаанд хэрэгжүүлэх вэ?
-Анх 2015 оны арванхоёрдугаар сарын 31 гэж байсан ч УИХ арванхоёрдугаар сарын 24-нд хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, хугацааг нь 2016 оны хоёрдугаар сарын 20 хүртэл сунгасан. Ингэлээ гээд ажил олгогч бүү тайвшраарай.
Хуулийг 2015 оны есдүгээр сараас эхлэн хэрэгжүүлэхэд компаниудын идэвх оролцоо сул байсан ч арванхоёрдугаар сар гаруут ачаалал огцом нэмэгдсэн.
Тиймээс ажил олгогчдод хандаж хэлэхэд энэ сард багтаагаад тайлангаа ирүүлж, асуудлаа шийдээрэй. Хоёрдугаар сард Цагаан сар тохионо. Олон хоног амрах тул хэн хэндээ хүндрэл учруулахгүй байх нь зүйтэй.
-Хэчнээн ажил олгогч даатгуулагчдынхаа шимтгэлийг нөхөн төлөх тооцоо гарсан бэ?
-НДЕГ-т 2014 оны жилийн эцсийн байдлаар 40 орчим мянган ажил олгогч бүртгэлтэй байна. Эдгээрээс нарийн тоо гаргахад их түвэгтэй. Учир нь Татварын болон Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар, манайд гээд энэ гурван байгууллагад бүртгэлтэй ажил олгогчдын тоо зөрүүтэй байгаа.
Зөрүүг нь үндэслэн тэд орчим мянган аж ахуйн нэгж хуульд хамрагдах болов уу гэж таамаглахаас хэтрэхгүй. Гэхдээ энэ бол орлогоо сайн дураараа ил болгох ажил болохоос албадлага биш.
Тиймээс бид сайн дураараа орлогоо тайлагнасан компаниудын баримтыг нууцын зэрэглэлтэй хадгалж байгаа. Учир нь ямар нэг байдлаар гүйцэтгэх ажиллагаа явуулахад нотлох баримт болгож болохгүй гэсэн заалттай.
-Ажил олгогчдын тоо зөрүүтэй байна гэлээ. Тэгэхээр Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн хугацаанд орлогоо ил болгоогүй, шимтгэлээ төлөөгүй аж ахуйн нэгжүүдэд ямар нэгэн арга хэмжээ авах уу?
-НДЕГ өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард орон даяар 50 мянган урилга тарааж, ач холбогдлыг нь сурталчилсан. Үүнтэй холбоотойгоор аравдугаар сараас эхлээд манай шалгалт улсын хэмжээнд зогссон.
Орлогоо нуусан, шимтгэлээс зайлсхийсэн аж ахуйн нэгжүүдийг шалгаж, хариуцлага тооцдог механизм руугаа хоёрдугаар сарын 20-ноос шилжинэ. Иргэдийн санал гомдлын дагуу болон тушаалаар шалгалтууд хийгээд явна гэсэн үг.
Хэдийгээр энэ хууль ажил олгогчдод зориулсан мэт харагдавч ачир дээрээ иргэдэд л ашигтай. Жишээлбэл, Бат 800 мянган төгрөгийн цалинтай. Тэгтэл компани нь Батын шимтгэлийг төлөхдөө цалинг нь 250 мянган төгрөгөөр тооцон боддог.
Үргэлжлэлийг эндээс уншина уу
Манай сайт танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.