Улстөр
・Нийтэлсэн:
Мэргэн охин
・
2019 04 сар 19
Манай улс 76 “сайд”-тай. Тэр “сайд нар” төр, хувийн бүх шатны ажилд хутгалддаг. Наад захын жишээ дурдъя. Засгийн газрын тэргүүн кабинетаа бүрдүүлэхдээ ихэнх тохиолдолд парламентаас бүрдүүлж байна.
Сүүлийн үеийн хэллэгээр үүнийг “давхар дээл” гэж нэрлээд буй.
Давхар дээлтай сайд нарт давуу, сул тал аль аль нь бий. 76 “сайд” маань гүйцэтгэх засаглалынхаа сайд нараас үүнийг, түүнийг ажилд ав, ийм тийм тендер өг, төсөл хөтөлбөр дэмж гээд түм буман зүйл гуйна. Мэдээж хүн л юм болсон хойно танил талаараа дамжуулж гуйх, дэмжлэг хүсэх явдал байдаг ч төрийн ажил, хувийн харилцаа хоёроо ялгаж зааглаагүйгээс асуудал үүсч эхэлдэг. Тухайн салбарын сайд гишүүн бүрийн гуйсныг биелүүлэх боломжгүй. Ингээд ирэхээр гишүүд маань УИХ-ын чуулган, Байнгын хороонд оруулж ирсэн асуудлыг нь унагадаг, хайр найргүй шүүмжилдэг, өөрийн ойр тойрны найз гишүүддээ “Наадах чинь ойрд оодроод
байгаа. Дарж авъя” гэж шахалт үзүүлдэг. Аргагүйн эрхэнд өнөө сайд зөвшөөрнө, зарим тохиолдолд хууль бус зүйлд гарын үсэг зурна.
Энэ бол манай парламентын одоо байгаа нүүр царай. Тийм учраас УИХ үндсэн ажлаа хийдэг, хариуцлага, үйл ажиллагааг нь сайжруулах зайлшгүй шаардлага үүссэнийг хуульчид хэлдэг. Үнэмлэхүй олонх энэ үедээ МАН “эцэг” хуульд өөрчлөлт оруулахаар идэвх зүтгэл гаргаж, УИХ-ын даргын захирамжаар 2017 оны тавдугаар сард ажлын хэсэг байгуулав. Ажлын хэсэг Зөвлөлдөх санал асуулгаар дэмжигдсэн 5 багц асуудлаар 22 заалт бүхий төсөл боловсруулжээ.
.jpg)
Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Д.Лүндээжанцан
Үндсэн хуулийн дордуулсан долоон заалтыг засахыг шаарддаг. Бид нэгийг нь үлдээгээд зургааг нь сайжруулах гэж байна. Үүнийг зарим хүн мушгин гуйвуулж байгаа. УИХ-д олон эрх мэдэл төвлөрсөн гэж шүүмжилдэг. Энэ дагуу УИХ-аас хоёр үндсэн том эрхийг шилжүүлж байгаа. Энэ бол Ерөнхий сайд танхимаа бүрдүүлж, томилгооны асуудалд оролцохоо болино. Хоёр дахь нь, төсөв батлахад дураараа зарлага нэмдгийг болъё гэсэн. Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн таван гишүүнийг томилоход УИХ оролцоно. Оролцохдоо томилгооны сонсголд оруулж, нийт гишүүний гуравны хоёроор шийддэг байхаар тусгасан.
Ард нийтийн санал асуулга явуулахгүй
УИХ-ын дарга Г.Занданшатар “сул” гишүүн байхдаа Зөвлөлдөх санал асуулгын тухай хуулийг санаачилж батлуулсан. Энэ хуулийн дагуу Зөвлөлдөх зөвлөл байгуулж, Үндсэн хуулийн өөрчлөлттэй холбоотой 6 багц асуудлаар зөвлөлдөх санал асуулга явуулсны тав нь дэмжигджээ. Улсын хэмжээнд нийт 68 удаагийн бүсчилсэн хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, 327 375 иргэнээс 5,584,832 санал хүлээн авсан байна.
Эдгээр саналыг багцлан мөн эрдэмтэн судлаачдын гаргасан дүгнэлтийг харьцуулан 6 чиглэлд Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулахаар төсөлд тусгажээ. Уг нь бол Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг хийхдээ Ард нийтийн санал асуулга явуулах ёстой. Ард нийтийн санал асуулга бол хуулийг батлах уу, үгүй юу гэдгийг шийдэх механизм. Харин зөвлөлдөх санал асуулга хуулийн төсөл боловсруулахдаа иргэдийн санаа оноог авах, нэгтгэж багцлах процедур. Ард нийтийн санал асуулгыг сонгуультай ижил зарчмаар бүх ард түмний дунд явуулахаар хуульчилсан бол Зөвлөлдөх санал асуулгыг санамсаргүй түүврийн аргаар сонгогдсон иргэдээс авсан. Үндсэн хууль бол төрт ёсны дор амьдарч буй хэн бүхний баримтлах, баримжаалах чухал баримт бичиг. Тэгэхээр бүх ард түмнээс асууж байж өөрчлөх эсэхийг шийдэхийг цаг үе шаардаж байна. Долоо хэмжиж, нэг огтолж байж шийдэхгүй бол 2000 оны дордуулсан өөрчлөлтийг ч бий болгохыг үгүйсгэхгүй.
Иймд Үндсэн хуульд оруулах гол өөрчлөлтүүдийн задаргааг танилцуулъя.
УИХ-ын гишүүд хариуцлагатай болох уу?
УИХ-ын ээлжит чуулганы үргэлжлэх хугацааг 75 хоног болгох, хуулийг нийт гишүүдийн олонхийн саналаар эцэслэн батлахаар төсөлд тусгажээ. Энэ нь 2000 онд оруулсан өөрчлөлтийн нэгийг уг эхээр нь сэргээж байгаа хэлбэр аж. Гэвч үүнийг УИХ дахь МАН-ын бүлгийн гишүүд дэмжихгүй байна. УИХ-ын гишүүн Үндсэн хуульд өөрөөр заагаагүй бол өөр ажил, албан тушаал хавсарч хийхгүй гэсэн заалтыг ч төсөлд тусгажээ.
Хууль тогтоох, гүйцэтгэх эрх мэдлийн хяналт-тэнцлийг сайжруулах зорилгоор УИХ сайд нарыг нэг бүрчлэн хэлэлцэж томилох бүрэн эрхээсээ татгалзах. Мөн улсын төсөв батлахдаа Засгийн газрын зөвшөөрөлгүйгээр зардлын шинэ төрөл үүсгэх, зарлага нэмэгдүүлэхийг хориглохоор төсөлд заажээ. Учир нь, одоогийн хуулиар Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн төсвийн төсөлд гишүүд дур зоргоор, үндэслэл муутай өөрчлөлт оруулж, төсвийн бодлогыг алдагдуулдаг. Энэ нь эргээд УИХ Засгийн газарт хариуцлага тооцох боломжгүй болгож байгаа аж. Үүнийг өөрчлөхөөр төсөлд ийн тусгасан нь 65-ын бүлгийн маргааны сэдэв болж байна. Төсөл боловсруулж танилцуулсан ажлын хэсгийнхнийг үүнийг, түүнийг зас гэдэг маргаан даамжирч, гарсан саналыг заримыг нь тусгахаа Д.Лүндээжанцан дарга хэлж байна. Тэрээр уг хуулийн төслийг боловсруулах үүрэг бүхийн ажлын хэсгийн ахлагч юм.
Төсөлд тусгасан өөр нэг маргаантай заалт нь УИХ-ын сонгуулийн тогтолцоо, журмыг хуулиар тогтооно гэх заалт. Хэрэв сонгуулийн тогтолцоог хуулиар тогтоодог болчихвол эрх баригч нам нь дөрвөн жил тутамд өөрсдөдөө шигтайгаар өөрчлөх боломж бүрдэнэ гэж МАН-ын бүлгийн гишүүд үзэж байна. Тэд ард түмний сонгох эрхэд ноцтой нөлөөлсөн явдал гэж бүлгийн хурал дээрээ байр сууриа илэрхийлжээ. Иймд энэ заалтыг эргэж ярилцахаар тохирсон аж.
Түүнчлэн УИХ-ын сонгуульд иргэн бие дааж эсхүл нам нэр дэвшүүлж оролцоно. УИХ-ын ээлжит сонгууль явуулахын өмнөх нэг жилийн дотор УИХ-ын сонгуулийн тухай хууль батлах, түүнд нэмэлт өөрчлөлт оруулахыг хориглохоор Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийн төсөлд тусгажээ.
Засгийн газрын дөрвөн гишүүн “давхар дээл”-тэй байж болно
1992 оноос хойш 14 Засгийн газар байгуулагдаж, хоёр нь л бүрэн эрхийн хугацаагаа дуусгаж бусад нь хугацаанаасаа өмнө огцорч байсан. Нэг парламентын бүрэн эрхийн хугацаанд дөрвөн Засгийн газар солигдож асан түүх ч бий. Тиймээс төсөлд Засгийн газрыг эмхлэн байгуулахдаа Ерөнхий сайд Ерөнхийлөгчтэй зөвшилцөн УИХ-д өргөн мэдүүлэх, Ерөнхийлөгч 7 хоногийн дотор хариу өгөөгүй бол УИХ-д өөрөө өргөн мэдүүлэхээр боловсруулсан байна.
Ерөнхий сайд Ерөнхийлөгчид танилцуулснаар сайд нараа томилж, чөлөөлж, огцруулах бүрэн эрхтэй байх аж. Одоо УИХ сайд нарыг нэг бүрчлэн хэлэлцэж томилдог хуулийн заалттай. Энэ нь Засгийн газар танхимаар ажиллах боломжийг хумьсан нэг хэлбэр гэж үзэн Ерөнхий сайдын эрх мэдлийг нэмэгдүүлэхээр ийм заалттай боловсруулсан байна.
Харин гүйцэтгэх засаглалын тэргүүнийг огцруулахад гишүүдийн 4/1-ээс доошгүй саналаар, шинэ Ерөнхий сайдыг томилох саналаа хамтад нь өргөн мэдүүлбэл УИХ гурван хоногийн дараа хэлэлцэж 10 хоногийн дотор шийдвэрлэхээр төсөлд тусгажээ. Одоо Засгийн газар огцорсны дараах томилгоог хийх гэж нэг сар гаруй хугацаа зарцуулдаг. Ерөнхий сайдыг томилсноос хойш мөн сарын дотор кабинетаа бүрдүүлж, Ерөнхийлөгчтэй зөвшилцөж УИХ-аар хэлэлцүүлж цаг алддаг нь төрийн ажлын залгамж чанарт нөлөөлж буй билээ.
Засгийн газрын сайд нарын дөрвөөс илүүгүй нь УИХ-ын гишүүнийг хавсарч хийж болно гэж хуулийн төсөлд заажээ. Үндсэндээ 2000 онд Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулж Засгийн газрын бүх сайд “давхар дээл”-тэй байж болно гэж заасныг өөрчлөх юм байна.
.jpg)
Ерөнхийлөгчийн шүүх эрх мэдэлд оролцох “эрх” хэвээрээ
Бүх шатны шүүгчийг Шүүхийн ерөнхий зөвлөл томилж, Ерөнхийлөгчөөр батламжлуулахаар хуулийн төсөлд тусгажээ. Ингэхдээ Үндсэн хуульд заасан шаардлага хангаагүй гэж үзвэл Төрийн тэргүүн батламжлахаас
татгалзах, шалтгаанаа олон нийтэд мэдээлэх үүрэг хүлээх аж. Мөн Улсын дээд шүүхийн шүүгчийг томилохдоо томилгооны сонсголд оруулж, шийдвэрээ УИХ-д танилцуулж, Ерөнхийлөгчид хүргүүлэхээр төсөлд заасан байна.
Үргэлжлэлийг эндээс уншина уу
Манай сайт танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.